تکنیک اسکمپر (SCAMPER) چیست و چه کاربردی دارد؟ 

گاهی اوقات می‌خواهیم در ارائه خدمات یا تولید محصولات تغییری ایجاد کنیم و یا آن را بهبود دهیم، اما سخت می‌توانیم ایده‌‌ای جدید برای این کار پیدا کنیم. اینجاست که تکنیک‌های خلاقیت و طوفان فکری، ارزش خود را به ما نشان می‌دهند. تکنیک اسکمپر یکی از همین تکنیک‌هاست. هدف از این تکنیک این است که با ترغیب کردن شما به جستجوی راهی برای بهبود محصول یا خدمات فعلی، مسیر تفکرتان را به جایی برساند که ایده‌ای برای یکی از محصولات یا خدمات جدید پیدا کنید.

در این مقاله، خواهیم گفت که تکنیک اسکمپر چیست و چه فوایدی دارد؟

معرفی تکنیک اسکمپر
تکنیک اسکمپر تشکیل شده از حروف اول کلمات انگلیسی زیر:

جایگزینی (Substitute)
ترکیب (Combine)
مناسب کردن (تطبیق دادن-سازگارکردن) برای یک هدف دیگر (Adapt)
اصلاح (Modify)
کاربرد دیگر (Put to Another Use)
حذف (Eliminate)
وارونه کردن (Reverse)
روش کار به این شکل است که هفت نوع سؤال با موضوعات بالا در مورد محصول یا خدمات موجود طرح می‌کنیم. این سؤالات هم کمک می‌کنند تا محصول فعلی را بهبود ببخشیم و هم باعث می‌شوند تا به ایده‌هایی خلاقانه‌ای برای خلق محصولات و یا خدمات جدید برسیم.

اولین کسی که سؤالات استفاده شده در تکنیک اسکمپر را ابداع کرد، همان الکس آزبورنی (Alex Osborn) بود که به اعتقاد خیلی‌ها مبتکر و مبدع طوفان فکری هم هست. اما کسی که این سوالات را در چند دسته مرتب کرد و کلمه‌ی اسکمپر را ساخت، مدیر مدرسه و نویسنده‌ای به نام باب ابرل (Bob Eberle) بود. 

توجه:‌
(منظور از کلمه «محصول» فقط اجناس فروختنی نیست. محصول می‌تواند به خدمات، فرآیندها و حتی افراد نیز اطلاق شود. بنابراین می‌توان تکنیک اسکمپر را با اندکی تغییر در موقعیت‌های بسیاری به‌کار برد.)

نحوه به‌کارگیری تکنیک اسکمپر
استفاده از تکنیک اسکمپر مثل آب خوردن است. در قدم اول، خدمات یا محصولی را انتخاب کنید. این محصول می‌تواند هر چیزی باشد؛ چیزی که قصد بهتر کردنش را دارید، موضوعی که برای‌تان مشکل‌ساز شده و یا هر چیزی که فکر می‌کنید کار کردن در رابطه با آن می‌تواند نقطه شروع خوبی برای ابتکارها و ابداع‌های آینده باشد.

در قدم بعدی، هفت بخش تکنیک اسکمپر را جلوی‌تان بگذارید و یکی یکی در همه بخش‌ها شروع کنید به طرح کردن سؤال در مورد محصول مورد نظر، طوفان فکری انجام بدهید و تا می‌توانید سؤال استخراج کنید. جواب این سؤالات را هم بنویسید. برای آشنایی بیشتر با تکنیک اسکمپر، کمی پایین‌تر در همین متن، چند نمونه سؤال ذکر شده است.

جواب‌هایی را که نوشته‌اید، بخوانید. آیا در بین آنها موردی وجود دارد که قابلیت تبدیل شدن به یک راه‌حل خوب را داشته باشد؟ آیا گزینه‌هایی می‌بینید که بشود به کمک‌شان یک محصول جدید ابداع کرد یا محصول فعلی را بهبود بخشید؟ اگر جواب‌تان مثبت بود، می‌توانید روی آنها فکر کرده و کمی بیشتر رویشان کار کنید. 

نمونه سؤالات

در اینجا نمونه‌هایی می‌بینید از سؤالاتی که می‌توان در هرکدام از هفت بخش تکنیک اسکمپر طرح کرد:

جایگزینی

کدام مواد اولیه‌ و کدام ذخایر و منابع را می‌توان با چیز دیگری جایگزین کرد تا محصول بهتر بشود؟
از چه محصول یا فرایند ساخت دیگری می‌توان استفاده کرد؟
به‌ جای قانون‌های فعلی، چه قانون‌های دیگری می‌توان وضع کرد؟
آیا می‌توان همین محصول را برای یک کاربرد دیگر به خدمت گرفت یا آن را به جای یک محصول دیگر استفاده کرد؟
اگر نگرش و حس‌مان را نسبت به این محصول تغییر بدهیم، چه اتفاقی می‌افتد؟
ترکیب

اگر این محصول را با یک محصول دیگر ترکیب کنیم، چه چیز جدیدی ساخته می‌شود؟
اگر اهداف مختلف را با هم ترکیب کنیم چه اتفاقی می‌افتد؟
چه چیزهایی را می‌توانیم با هم ترکیب کنیم تا کاربردهای این محصول به بیشترین حدش برسد؟
چطور می‌توانیم استعدادها و منابع موجود را با هم ترکیب کنیم تا رویکرد جدیدی به این محصول به‌دست آوریم؟
مناسب کردن برای یک هدف دیگر

چطور می‌شود این محصول را طوری تغییر داد که یک استفاده متفاوت داشته باشد یا هدف متفاوتی را برآورده کند؟
این محصول به چه محصولات دیگری شباهت دارد؟
از چه چیزی یا چه کسی می‌توان برای ایجاد تغییر در این محصول اقتباس کرد؟
چه محصولات و ایده‌های دیگری هستند که می‌توانند الهام‌بخش ما باشند؟
اصلاح

چطور می‌توانیم شکل و قیافه محصول‌مان را بهتر کنیم یا کاری کنیم که حس خوبی به مخاطب بدهد؟
اضافه کردن چه چیزی به این محصول، آن را بهتر می‌کند؟
چه ویژگی‌ای هست که اگر رویش تاکید کرده و برجسته‌ترش کنیم، ارزش محصول‌مان را بالاتر می‌برد؟
تقویت کردن و بهتر کردن چه جزئی از این محصول می‌تواند به خلق شدن یک محصول جدید بیانجامد؟
کاربرد دیگر

آیا می‌توانیم از همین محصول در یک حوزه دیگر استفاده کنیم؟ مثلا در یک شاخه‌ای دیگر از کسب و کار؟
این محصول به درد چه افراد دیگری می‌تواند بخورد؟‌ چه کسان دیگری می‌توانند بازار هدف این محصول باشند؟
در یک شرایط دیگر یا در یک محیط متفاوت، عملکرد این محصول چه شکلی پیدا می‌کند؟
امکانش هست که ضایعات این محصول بازیافت شده و چیز جدیدی از آن ساخته شود؟
حذف

چگونه می‌توانیم این محصول را بهینه‌تر یا ساده‌تر کنیم؟
کدام اجزا، قانون‌ها یا ویژگی‌ها قابل حذف هستند؟
چه چیزی را می‌توانیم کمتر کنیم یا تاثیرش را به حداقل برسانیم؟
چطور می‌توانیم این محصول را کوچک‌تر، سریع‌تر، سبک‌تر یا جالب‌تر کنیم؟
اگر یک بخش از این محصول را از آن جدا کنیم چه اتفاقی می‌افتد؟ چه چیزی به جای آن بخش می‌توانیم بگذاریم؟
وارونه‌سازی

اگر این پروسه را کلا برعکس کنیم چه می‌شود؟ اگر ترتیب وقایع را عوض کنیم چطور؟
چه اتفاقی می‌افتد اگر سعی کنیم دقیقا برعکس کاری که می‌خواهیم بکنیم را انجام بدهیم؟
جایگزین کردن کدام یک از اجزای سازنده باعث می‌شود ترتیب انجام کارها تغییر کند؟
کدام سِمَت‌ها یا جایگاه‌ها را می‌توانیم برعکس کنیم یا تغییر دهیم؟
اگر می‌خواستیم سیستم این محصول را از اول بچینیم، چطور اینکار را انجام می‌دادیم؟

نکته ۱:
ممکن است بعضی از ایده‌هایی که به کمک این سؤالات به ذهن‌تان می‌رسد، اصلا عملی نباشد و یا اینکه در شرایطِ خاصی که شما در آن قرار دارید به درد نخورد. نگران این قضیه نباشید؛ هدف تکنیک اسکمپر این است که تا جایی که می‌توانید بیشتر ایده خلق کنید.

نکته ۲:
برای اینکه بهترین نتیجه را بگیرید، در کنار تکنیک اسکمپر، تکنیک‌های دیگر تفکر خلاقانه مثل وارونه‌سازی، تفکر استعاری و طوفان فکری را هم به کار ببرید.
نکته ۳:
شاید به خاطر سپردن هفت بخش تکنیک اسکمپر با یک کلمه انگلیسی برای خیلی‌ها سخت باشد. اگر شما هم این مشکل را دارید، به جای SCAMPER، از عبارت فارسی «حکومت آج» استفاده کنید (به ترتیب: حذف – کاربرد دیگر – وارونه‌سازی – مناسب کردن برای یک هدف دیگر – ترکیب – اصلاح – جایگزینی).